Our Mythical Childhood...

2.07.2025

Anna Wojciechowska

Polski Arystydes

Lekcja zostanie zrealizowana w roku szkolnym 2025/2026 w klasie czwartej klasycznej w XI Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Reja w Warszawie.

Przed lekcją uczniowie sporządzają notatkę o Arystydesie. Z jego postacią kilkukrotnie zetknęli się podczas lekcji łaciny i kultury antycznej: ucząc się alfabetu greckiego (ostrakon z imieniem Arystydesa), tłumacząc fragment biografii Arystydesa (De viris illustribus Neposa) i pogłębiając wiedzę o mechanizmach życia politycznego demokratycznych Aten (zagadnienie ostracyzmu).

Charles Brocas, Arystydes idzie na wygnanie, 1806, Musée des Augustins de Toulouse, fot. Didier Descouens (praca własna), CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons (dostęp: 2.07.2025).	Marcello Bacciarelli, Stanisław Małachowski, 1808, Muzeum Narodowe w Warszawie, domena publiczna, Wikimedia Commons (dostęp: 2.07.2025)

I. Cele lekcji:

• pogłębienie wiedzy o kluczowych zjawiskach z zakresu historii:
  • starożytnej (czasy Arystydesa i Temistoklesa),
  • polskiej (Sejm Czteroletni, Stanisław Małachowski);
• pogłębianie świadomości antycznych korzeni kultury polskiej, zwłaszcza koncepcji i roli obywatela;
• kształtowanie umiejętności sporządzania przekładu tekstu łacińskiego.

II. Zadania uczniów

1. Rozmowa o Arystydesie – człowieku i polityku – w nawiązaniu do tekstu Neposa. Wskazanie kluczowych pojęć: „innocentia”, „iustus”.
2. Praca z fragmentem De officiis Cycerona (III, 49). Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o to, co czyniło Arystydesa wzorem uczciwego polityka, następnie o relację między „utile” i „honestum”.

Utile, sed minime honestum

„Themistocles post victoriam eius belli, quod cum Persis fuit, dixit in contione se habere consilium rei publicae salutare […]. Postulavit, ut aliquem populus daret, quocum communicaret. Datus est Aristides. Huic ille: classem Lacedaemoniorum, quae subducta esset ad Gytheum, clam incendi posse; quo facto frangi Lacedaemoniorum opes necesse esset. Quod Aristides cum audivisset, in contionem magna exspectatione venit dixitque perutile esse consilium, quod Themistocles afferret, sed minime honestum”.

3. Rozmowa o polskim Arystydesie – Stanisławie Małachowskim, którego uważano za wzór męża stanu w czasach upadku Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Jan Matejko uczynił go centralną postacią swojego obrazu Konstytucja 3 Maja 1791 Roku.
4. Tłumaczenie inskrypcji zdobiącej cenotaf marszałka Sejmu Czteroletniego, który znajduje się w archikatedrze św. Jana w Warszawie, ze zwróceniem szczególnej uwagi na słowa i wyrażenia: „praesidium”, „solatium”, „consilium”, „decus”, „patria lapsa”, „patria rediviva”, „integer”, „integerrimus”.

STANISLAO DZIERŻYKRAY NAŁĘCZ COMITI
MAŁACHOWSKI
PRINCIPI SENATUS
DERIMORUM COMITIORUM QUADRIENNIO PRAESIDI ET MODERATORI
CUI OBTIGIT ESSE
PATRIAE
PRAESIDIUM LAPSAE SOLATIUM REDIVIVAE CONSILIUM
QUA LIBET IN FORTUNA DECUS
CIVI
INTER INTEGROS INTEGERRIMO
OBIIT D XXIX DEC A MDCCCIX
DDD MDCCCXXXI

Cenotaf Stanisława Małachowskiego w archikatedrze św. Jana w Warszawie, fot. Adrian Grycuk (praca własna), CC BY-SA 3.0 PL, Wikimedia Commons (dostęp: 2.07.2025).	Epitafium Stanisława Małachowskiego, fot. Zala (praca własna), CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons (dostęp: 2.07.2025).

III. Podsumowanie

Rozmowa o polityce jako odpowiedzialności: jakie obowiązki moralne mają rządzący? Czego młodzi ludzie oczekują od polityków? Czy cnoty Arystydesa i Małachowskiego są uniwersalne? Jakie obowiązki mają obywatele?